Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego oznakowała cmentarz żydowski w Ciechanowie przy ul. Gwardii Ludowej WRN. Prace zakończyły się w piątek.
– Cmentarz powstał w XIX w. – mówi Krzysztof Bielawski z FODŻ – Spoczywa na nim kilka tysięcy osób. Dokładna liczba pochowanych osób nie jest znana. Tylko w pierwszej dekadzie XX w. dozór bóżniczy w Ciechanowie zarejestrował 621 zgonów.
W latach II wojny światowej na cmentarzu rozstrzeliwano i grzebano ofiary niemieckich zbrodni, m.in.7 listopada 1942 r. pochowano 68 Żydów zamordowanych w szpitalu przy ul. Zagumiennej, a 17 grudnia 1942 r. – czterech żołnierzy Armii Krajowej, powieszonych na Zamku w Ciechanowie.
W czasie wojny rozpoczął się proces dewastacji cmentarza, kontynuowany w kolejnych dekadach.
Po 1945 r. cmentarzem opiekowali się działacze Komitetu Żydowskiego i Żydowskiego Zrzeszenia Religijnego w Ciechanowie. Odzyskali część nagrobków wykorzystanych przez Niemców do utwardzania ulic, ustawili pomniki, na cmentarz przenosili ciała ofiar Zagłady, które ekshumowali z grobów na terenie miasta i w okolicy. Z czasem Żydzi (w 1946 r. w Ciechanowie było ich 39) opuścili miasto.
W latach 60. stowarzyszenie Żydów ciechanowskich w Paryżu wzniosło na cmentarzu pomnik ku czci ofiar Zagłady.
Cmentarz stopniowo otoczyło osiedle mieszkaniowe. Jego teren stał się miejscem spacerów i wyprowadzania psów. W 2016 r. cmentarz przejęła Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.
– To jeden ze 153 cmentarzy, która posiadamy – wyjaśnia Krzysztof Bielawski z FODŻ – Dziś koszty prac budowlanych są bardzo wysokie, dlatego zamiast ogrodzenia, postanowiliśmy przynajmniej oznaczyć obszar cmentarza.
Na jego granicy umieszczono kamienne słupki z gwiazdą Dawida i napisem „Cmentarz żydowski” w językach hebrajskim, polskim i angielskim. W narożniku stanęła tablica z realizowanego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa rządowego programu oznaczenia cmentarzy żydowskich oraz tablica z informacjami o historii cmentarza.
Pracownicy FODŻ wierzą, że ich działania przyczynią się do zwiększenia poszanowania cmentarza, m.in. do zaniechania spacerów z psami.
– To przecież miejsce spoczynku dawnych ciechanowian – dodaje Bielawski.
Znaczniki zaprojektowała Fundacja Formy Wspólne. Prace wykonała Magdalena Olszowska wraz z zespołem. Nadzór religijny pełnił Filip Szczepański z Komisji Rabinicznej ds. Cmentarzy, a nadzór archeologiczny – Marek Gierlach.
Oznaczenie granic cmentarza sfinansowali i wsparli: Stefany & Simon Bergson Foundation, Bob Rosswell i Barbara Roswell ku pamięci Maxa Rudy, Albert i Beth Kava ku pamięci rodziny Gołodzier, Jaffa Bergson Feldman, Lillian Meyers, Jeri Ann Karlsberg, Max Singer, H. William Wolfson, William Wolfson, Izrael Hamiteil oraz Friends of Jewish Heritage in Poland i Narodowy Instytut Dziedzictwa.
źródło: Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego
fot.Magda Olszowska
Ostatnie artykuły
