Święta Bożego Narodzenia już za klika dni. W gwarze przygotowań, zakupów i lepienia pierogów warto zatrzymać się na chwilę i zastanowić się skąd wzięły się znane i powszechnie kultywowane zwyczaje typowe dla tego okresu.
Wigilia rozpoczyna święta Bożego Narodzenia- rodzinne, pełne pięknych tradycji i podniosłego nastroju. Wieczór wigilijny jest najbardziej uroczystym i najbardziej wzruszającym wieczorem roku. Całą rodziną zasiadamy przy świątecznie nakrytym stole i celebrujemy nadchodzące święta Bożego Narodzenia. Słowo “wigilia” pochodzi od łacińskiego “vigiliare” i oznacza “nocne czuwanie”.
12 Udział w roratach
Jedną z tradycji związanych ze świętami Bożego Narodzenia jest udział w roratach – nabożeństwie, które jest odprawiane wyłącznie w adwencie. Adwent jest wyjątkowym czasem przeżywanym w Kościele, czasem oczekiwania i przygotowania do przeżycia Bożego Narodzenia. Na roraty ludzie przynoszą światło : dzieci lampiony, a dorośli świece roratnie. Te płonące świece są symbolem oczekiwania na przyjście Zbawiciela i wyrażeniem gotowości przyjęcia Go do naszych rodzin i serc.
13 Dodatkowe nakrycie
Jednak zanim wszyscy usiądziemy przy stole, należy oczywiście zadbać o odpowiedni wystrój i nakrycia. Tych ostatnich powinno być o jedno więcej niż liczba gości. Po co dodatkowe miejsce przy świątecznym stole? Symbolizuje ono pamięć o tych, którzy nie mogą spędzić tegorocznych świąt razem z nami. Bywa i tak, że przygotowywane jest z myślą o zmarłym członku rodziny.
14 Pierwsza gwiazdka
Do wieczerzy zasiadamy, gdy pierwsza gwiazda ukarze się na niebie. Podług Pisma Świętego (Ewangelia wg św. Mateusza) to Gwiazda Betlejemska doprowadziła trzech króli (Kacpra, Melchiora i Baltazara) do Betlejem. Na pamiątkę tego wydarzenia dzieci z niecierpliwością wyczekują pierwszej gwiazdki na niebie – symbolizuje ona początek celebrowania świąt Bożego Narodzenia.
15 Sianko pod obrus
Pod śnieżnobiały obrus kładziemy się siano jako symbol miejsca narodzenia Chrystusa. Jest ono symbolem skromności, lecz ma sprowadzić również dobrobyt na domowników. W niektórych rejonach Polski wyciąga się źdźbła siana spod obrusa. Osoba, która wyciągnie proste, najdłuższe źdźbło, będzie miała powodzenie w kolejnym roku.
16 Dzielenie się opłatkiem
Najważniejszym momentem wigilijnej wieczerzy jest dzielenie się opłatkiem. Stanowi on symbol pojednania, zaufania i przyjaźni. Biały kolor opłatka nie jest przypadkowy – to kolor czystości oraz niewinności. Jest to zwyczaj, który dla Polaka ma ogromne znaczenie. Historia naszego rodu na ogół tragiczna – zsyłki na Sybir, wywózki do obozów koncentracyjnych, emigracja, ale zawsze i wszędzie w noc wigilijną zbierali się Polacy, żeby okazać sobie łączność i wzajemną miłość, żeby przełamać się opłatkiem.
Dzielnie się opłatkiem rozpoczynał zawsze pan domu, lub w jego zastępstwie najstarszy syn, a potem każdy z obecnych musiał ułamać u drugiego kawałek opłatka i zarazem podać mu swój do ułamania. Gdy się wszyscy tak podzielili składając sobie jednocześnie życzenia i żegnając się krzyżem, można było zasiadać do wieczerzy wigilijnej.
17 Liczba potraw
Liczba dwanaście to tylko jedna z możliwych wersji. Według jednej z tradycji na świątecznym stole powinna znaleźć się nieparzysta liczba potraw, co zaprzeczałoby zwyczajowi, według którego symbolem jest liczba dwanaście.
Aleksander Bruckner w słowniku etymologicznym języka polskiego pisał, że wieczerza chłopska składała się z pięciu lub siedmiu potraw. Bogatsi, a więc przedstawiciele szlachty, przygotowywali na świąteczny stół dziewięć potraw, natomiast arystokraci – jedenaście. Siedem to symbol dni tygodnia, zaś dziewięć oznacza liczbę chórów anielskich. Liczba dwanaście okazała się wyjątkiem od reguły, jednak jej symbolika jest równie ważna – chodzi bowiem o dwunastu apostołów.
18 Karp na wigilijnym stole
Karp podczas wigilijnej kolacji to typowo polska tradycja, sięgająca czasu PRL’u. Karp wpłynął na polskie stoły ze względu na powojenny niedostatek żywności oraz osobę Hilarego Minca ówczesnego ministra przemysłu i handlu, który kazał rozbudowywać stawy hodowlane w obliczu braku środków i możliwości poławiania ryb morskich. Ponieważ w sklepach nie było zbyt dużej ilości towaru, karp pojawił się w sklepach, gdy obywatele szukali postnej ryby.
19 Choinka
Jedną z najmłodszych tradycji wigilijnych jest strojenie choinki. W XIX wieku choinka spopularyzowana została w Anglii i Francji, a potem w krajach Europy Południowej. Stała się w Europie najbardziej rozpoznawanym symbolem świąt Bożego Narodzenia. Do Polski przenieśli ją niemieccy protestanci na przełomie XVIII i XIX wieku (w okresie zaborów) i początkowo spotykana była jedynie w miastach. Stamtąd dopiero zwyczaj ten przeniósł się na wieś, w większości wypierając tradycyjną polską ozdobę, jaką była podłaźniczka czy jemioła, oraz zastępując znacznie starszy, słowiański zwyczaj (znany jeszcze z obchodów Święta Godowego) dekorowania snopu zboża, zwanego Diduchem. Na Mazurach zwyczaj strojenia choinki przyjął się dopiero w 1910 roku, na Rzeszowszczyźnie tuż przed I wojną światową, a w górskich wioskach dopiero w latach 20- tych.
20 Kolory i symbolika ozdób
Sposób dekorowania choinki miał również znaczenie. Nie można było na jej gałązkach zawiesić tego, co się miało pod ręką lub co przyszło do głowy. Ważne były także kolory dekoracji. Biel symbolizowała niewinność nowonarodzonego Dzieciątka, złoto – bogactwo, czerwień – zdrowie a ciemna zieleń igliwia – życie wieczne. Do dawnych, tradycyjnych zdobień choinkowych należą ciastka, pierniczki (wypiekane często w kształcie serc), orzechy, małe, czerwone jabłka tzw. rajskie jabłuszka, własnoręcznie wykonywane w czasie adwentu ozdoby z bibuły, kolorowych papierów, piórek, wydmuszek, słomy i źdźbeł traw, kłosów zbóż itp. Przede wszystkim wykorzystywane było to, co pochodziło z pola, ogrodu, sadu lub lasu. Innymi słowy naturalne dary natury. Na gałązkach w wieczór wigilijny zapalano świeczki i tzw. zimne ognie. Dla dzieci nie mogło zabraknąć słodkich przysmaków, które w mgnieniu oka znikały z gałązek. Obowiązkowo pod każdym drzewkiem musiały znaleźć się prezenty od Mikołaja, Gwiazdora rzadziej Dziadka Mroza dla wszystkich grzecznych dzieci i pozostałych członków rodziny.
21 Wspólne kolędowanie
Po wieczerzy wigilijnej nie może zabraknąć wspólnego śpiewania kolęd. Pierwsza polska kolęda pochodzi z roku 1424 – mowa tutaj o “Zdrów bądź królu anielski”. Z XV wieku pochodzi również popularna “Anioł pasterzom mówił”. Zbiory kolęd i pastorałek publikowano w książeczkach, zwanych kantyczkami. Najwięcej bożonarodzeniowych pieśni powstało na przełomie XVII i XVIII wieku.
22 Święty Mikołaj
Większość dzieci na pytanie, kim jest Święty Mikołaj odpowie, że ubranym na czerwono panem z długą, siwą brodą, dużym brzuchem i co najważniejsze pochodzącym z Laponii. Prawda jest jednak zupełnie inna. Święty Mikołaj był biskupem pochodzącym z Turcji, a dokładniej z miasta Miry. Uznawany był on za niezwykle szczodrą osobę, która z wielką chęcią pomagała innym. Podobno dokładał się nawet do posagu, aby ubogie szlachcianki mogły wyjść za mąż. Pewnego dnia worek z pieniędzmi trafił od skarpet i stąd właśnie wzięła się tradycja umieszczenia w nich pieniędzy.
23 Szopka bożonarodzeniowa
Święty Hieronim wraz z cesarzową Heleną uznaje się za prekursorów otworzenia żłóbka w Betlejem, ale to Święty Franciszek wystawił w 1223 roku pierwszą szopkę bożonarodzeniową we włoskiej pustelni Greccio. Narodzenie Jezusa stało się żywą historią, w której wzięły udział prawdziwe zwierzęta, a on sam odczytał treść Ewangelii. Przedstawienie to tak bardzo spodobało się zgormadzonym, że zwyczaj prezentowania żywej szopki jest prezentowany do dziś.
24 Pasterka
Na uroczystej mszy, odprawianej o północy z 24 na 25 grudnia, nie może nikogo zabraknąć. Są tu przedstawiciele wszystkich pokoleń – zarówno najmłodsi, jak i najstarsi. Jest to pierwsza msza w Boże Narodzenie radośnie oznajmia narodziny Jezusa. Odbywa się o północy lub w godzinach wieczornych, by wyrazić naszą niecierpliwość na przyjście Dzieciątka na świat. Przypomina nam o gorliwej modlitwie i oczekiwaniu pasterzy, którzy jako pierwsi złożyli mu hołd. Pasterka nie tylko uroczyście rozpoczyna obchody Bożego Narodzenia, ale również nowy rok liturgiczny w Kościele katolickim. Uczestniczą w niej wierni na całym świecie.
Święta Bożego Narodzenia to magiczny, niezapomniany czas. To czas wspólnych spotkań, rozmów i radości w gronie najbliższych.
Pamiętajmy o tym
